انواع ماسکهای NIV(non invasive ventilation)
در انواع ماسکهای NIV دو امکان فراهم شده است که بستگی به نوع سیستم بازدمی دارد.
- Leak یا نشتی آگاهانه که Vented Mask نامیده می‌شود. با سیستم vented خروج گاز بازدمی از طریق یک مفصل گردان swivel اتفاق می‌افتد که مقاومت ثابت و فلوی متغیر دارد و سوراخ‌های نشت هم در داخل ماسک تعبیه شده است.
- دریچه بازدمی بسته در مقابل تنفس مجدد که Non Vented Mask نامیده می‌شود.
ماسک Interfaces
یکی از انواع ماسکهای NIV ، ماسک Interfaces ها یا ماسک های صورت هستند که دستگاه را به صورت بیمار مرتبط می‌کنند. انتخاب این وسایل در شرایط حاد یا مزمن تنفس مهم است. همچنین این وسایل باید طوری انتخاب شوند که حداکثر راحتی برای بیمار و حداقل نشتی را داشته باشند. ماسک هایی که قبلا بصورت سنتی استفاده می شدند شامل ماسک ها ی اورونازال و نازال هنوز هم در دسترس هستند و زیاد استفاده می شوند.
در شرایط مزمن و در بیمارانی که نیاز دارند NIV را در منزل و به مدت طولانی در طول شب و روز استفاده کنند معمولا ماسک های نازالNasal یا Nasal Pillow و یا Mouth Piece با lip seal برای شان مناسب است و در شرایط حاد بهتر است ماسکی استفاده شود که دهان و بینی بیمار را پوشش دهد.
اخیراً ماسکهای هلمت helmet (کلاه خود) نیز استفاده شده که البته فعلاً استفاده از آنها گسترده نشده و در حد کارهای تحقیقاتی است.
Nasal mask and Oronasal mask
متد اولیه ای که برای اعمال NIV استفاده شد ماسکهای نازال بود با استفاده از ماسکهای نازال خروج ترشحات تسهیل می شود، مصرف مایعات و غذا خوردن راحت‌تر است و نسبت به ماسکهای اورونازال فضای مرده ای کمتری را ایجاد می‌کنند.
در کسانی که از کلاستروفوبیا رنج می برند ماسک های نازال راحت تر تحمل می‌شود. ماسک های اورونازال که بینی و دهان بیمار را در بر می‌گیرد در شرایط نارسایی حاد تنفس استفاده می‌شوند و بیشتر منجر به زخمهای پوستی می‌شوند.
در بیمارانی که نارسایی حاد تنفسی دارند استفاده از Strap های چانه که تنفس دهانی را محدود می کنند کنترااندیکاسیون نسبی دارد زیرا این بیماران وابسته به تهویه اضافه هستند. ماسک های ارونازال بهبودی سریع تری را در هایپر کاپنی ایجاد می کنند و Minute ventilation را بالاتر می‌برند.
در این بیماران سعی بر این است که بسته به شرایط بیمار هر چه زودتر ماسک ارونازال را به نازال تغییر دهیم تا امکان تغذیه بیمار زودتر فراهم شود و از زخم های پوستی جلوگیری شود. در بیمارانی که نارسایی مزمن تنفس دارند ماسکهای نازال ترجیحی است به خصوص در موارد استفاده از NIV شبانه.
ماسک های نازال مستعد نشت هستند و اگر mask – seal pressure بیش از ۲ cmH2O باشد نشت بسیار کمتر خواهد شد.
دستگاه‌های NIV می‌توانند نشت را جبران کنند ولی نشت راحتی بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد. منجر به تقابل بیمار و دستگاه ((asynchrony می‌شود و کاهش O2sat و خشکی دهان و چشم را در بر دارد.
حضور نشتی نشانه این است که ماسک به خوبی روی صورت بیمار تعبیه نشده اندازه آن مناسب بیمار نیست سایز ماسک باید متناسب با صورت بیمار باشد. لازم نیست خیلی محکم بسته شود باید طوری بسته شود که حداقل یک تا دو انگشت از زیر بند آن رد شود اگر ماسک خیلی محکم باشد می تواند باعث زخم شدن صورت بیمار شود که این مساله به خصوص در موارد نقص ایمنی مسئله ساز است.
اخیراً forhead spacer ها برای تعدیل فشار روی پل بینی استفاده شده که زخم های پوستی را کمتر کرده است.
در مواردی که بیمار تنفس دهانی داشته باشد، ماسک ارونازال ارجح است و بهتر است از مرطوب کننده ها همودیفایر (humidifier) در مسیر NIV برای بیمار استفاده شود و یا اگر ماسک نازال استفاده می کند از Chin strap برای بستن دهان استفاده شود.
روش صحیح قرار گیری و بستن ماسک ارونازال بر روی صورت به این ترتیب می باشد که ابتدا ماسک را درست روبروی صورت بیمار قراردهیم به طوری که ماسک مابین گودی بین دو چشم بیمار تا خط زیر لب بیمار قرار گیرد و چانه بیمار به هیچ عنوان داخل ماسک قرار نمی گیرد سپس هر دو بند بالایی را همزمان کمی سفت می کنیم و در نهایت دو بند پایینی را همزمان کشیده تا جایی که بیمار احساس ناراحتی و سفتی نداشته باشد و از محل اتصال ماسک به صورت بیمار نشتی نداشته باشیم.
ماسک Nasal pillow
یکی دیگر از انواع ماسکهای NIV ، ماسکهای Nasal pillow هستند. این ماسک‌ها مجهز به یکسری بالشتک‌های کوچک می‌باشند که داخل بینی قرار می‌گیرند و فشار مثبت را از NIV به بینی بیمار اعمال می‌کنند این نوع ماسک در شرایط نارسایی مزمن تنفسی و استفاده‌های شبانه کاربرد دارد.
در بیماران با آپنه انسدادی خواب OSA)) ،Nasal pillow باعث نشت کمتر و راحتی بیشتر بیمار در حین خواب می‌شود. همچنین در بیمارانی که کلاستروفوبیا دارند نسبت به ماسکهای اورونازال کمک کننده‌تر هستند.
ماسک Full Face
قبلاً ماسکهای ارونازال را ماسک Full Face می‌نامیدند ولی امروزه این دو از هم جدا هستند. ماسک full face کل صورت بیمار را می پوشاند با این نوع ماسک نشت هوا و زخم های پوستی کمتر دیده می شود. حتی بعضاً حس کلاستروفوبیا هم در این نوع کمتر است.
بهتر است در شرایط نارسایی حاد تنفسی از این نوع ماسک استفاده شود این ماسک باعث بهبود gas exchange و جلوگیری از انتوباسیون می شود.
ماسک Helmet
این نوع ماسک یک کلاه خود پلاستیکی است که با گردن بند نرمی، دور گردن بیماربسته می شود. این نوع ماسک به عنوان آلترناتیوی برای ماسک های اورونازال است که در شرایط نارسایی حاد استفاده می‌شود البته فضای مرده وسیعی ایجاد می‌کند که در تصحیح هایپرکاپنی ایجاد اختلال می‌کند.
بیماران با این ماسک تأخیر بیشتری در trigger کردن دم دارند که این مسئله را می‌توان با افزایش فشار cpap و pressure support جبران کرد. در مواقع استفاده از این نوع ماسک باید ونتیلاتور به دقت تنظیم شود. البته استفاده از این نوع ماسک ها هنوز خیلی رایج نیست و بیشتر در کارهای تحقیقاتی استفاده می‌شود.
منابع:
مروری بر تهویه غیر تهاجمی
تالیف و گردآوری دکتر بشارت رحیمی (فوق تخصص بیماریهای ریه عضو هیات علمی دانشگاه تهران)
با همکاری: دکتر شیما جوادی نیا (دستیار فوق تخصص بیماریهای ریه دانشگاه تهران)
