پلی سومنوگرافی ( دکتر خسرو صادق نیت حقیقی )

 پلی سومنوگرافی (Polysomnography )

دکتر خسرو صادق نیت حقیقی (متخصص طب کار ، فلوشیپ اختلالات خواب)پلی سومنوگرافی

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

اختلالات خواب:

خواب حدودا 33 درصد از عمر انسان رابه خوداختصاص می دهد، و انسانها، و به نوعی همه ی موجودات،آن را درتمام طول عمر خود تجربه می کنند.

با این ترتیب،شناخت خواب و اتفاقاتی که حین آن رخ می دهد به عنوان خواسته ی دیرینه و معمایی بزرگ برای انسان مطرح بوده است، چرا که انسان هیچ گاه نمیتوانست حالات و تجربیات خود را حین خواب بررسی کند یا آنرا از فردی که درحال خواب است سوال کند؛ لذا دانسته های انسان نسبت به اتفاقات فیزیولوژیک و پاتولوژیک خواب محدودیت زیادی داشت.از طرفی، اختلالات خواب از جمله تاخیر دربه خواب رفتن و بیدار شدن ،تنها عاملی نبود که موجب شکایت بیمار شود،بلکه بسیاری از پزشکان با تاثیرات واضح این اختلالات بر وضعیت روانی و جسمی افراد آشنا بودند، و همچنین اثرات متقابل بیماری ها و فعالیت های روزانه برکیفیت و کمیت خواب افراد نیز برای شان معلوم بود،با این حال، این امکان تا سالیان سال فراهم نبود، تا شدت، میزان و رابطه ی علت و معلولی  آن ها را با دقت مشخص کنند.

روند اختلالات خواب:

با گذشت زمان و افزایش توانایی تکنیکی و تکامل ابزارهای تشخیصی، علم پزشکی این توانایی را یافت تا با به کارگیری این تجهیزات و روش ها، بسیاری از بیماری هارا با دقت و سرعت مناسب تشخیص دهد.به گونه ای که امروزه بیماری که دچار مشکلات اعصاب مرکزی یا محیطی است،  بیماری که از بیماری های عروق کرونر و اختلالات دریچه ی قلبی رنج میبرد و بیماران مبتلا به اختلالات ترشحی غدد برون ریز،با طرح شکایت به پزشک حاذق و باکمک امکانات پاراکلینیکی پیشرفته، این فرصت رادارند  تادرکمترین زمان موفق به تشخیص بیماری خودشوند ودرنتیجه به مهم ترین امکان درمان خود دسترسی پیدا کنند.

مشکلات خواب:

اختلالات خواب نیز ازاین موضوع مستثنی نبود، وباافزایش این توانایی ها بسیاری از زوایای مبهم خواب وبیماری های آن معلوم شد.اهمیت این اتفاق در علم خواب نسبت به دیگربیمری هااز آن جهت است که بیماران مبتلا به اختلالات خواب غالبا مشکلات خواب خود رامتوجه نمیشوند و آن را نمیتوانند به یاد آورند.

عوارض این اختلالات دربسیاری از اوقات درطی روز وبیداری فرد نیزبروز میکند،ولی غالبا به علت شباهت علایم آن بادیگر بیماری ها، به اشتباه تشخیص داده میشوندو درنتیجه درمان آنها نیز نادرست صورت میگیرد.این موضوع گاهی اوقات میتواند مشکلات بیماران را تشدید کند.

به عنوان مثال،افراد مبتلا به سندروم پای بی قرار،از خواب آلودگی طی روز ،احساس ناراحتی و ناآرامی درپاها و خستگی و بی حالی شکایت دارند،یا فردی که دچار وقفه ی تنفسی حین خواب است از خلق افسرده ،افزایش تحریک پذیری ،افزایش خطا و حادثه،کاهش قدرت تمرکز و افزایش فشارخون رنج میبرد.

بسیاری ازاین بیماران کمتر به پزشک مراجعه میکنند ودرصورت مراجعه نیز کمتر طبیبی به فکرتشخیص اختلال خواب می افتد.اگرهم به این موضوع توجه کند،بیمار معمولا چیزی به خاطر نخواهد آورد تا به تشخیص بیماری کمکی نماید.به همین علت است که متخصص اختلالات خواب، درموقع شرح حال گرفتن ازبیمار معمولا ازهمسربیمارنیز دعوت به عمل می آورد.

خوشبختانه پیشرفت علمی امروزه امکان بررسی دقیق و علنی را از وضعیت خواب بیمار مهیا ساخته و امکان تشخیص دقیق نوع اختلال خواب وی را فراهم آورده است.

چهارچوب اولیه ی تحقیقات معاصر برروی خواب، زمانی بنا نهاده شد که یک پزشک انگلیسی به نام Gaton درسال 1875 امواج EEG رادرسگ کشف نمود و درسال 1929 یک پزشک آلمانی به نام Hans Berger امواج  رااز سطح مغز انسان به دست آورد.

تاریخچه اختلالات خواب:

سالهای طلایی تحقیقات خواب از سال 1937 آغاز شد که Loomis و همکارانش مراحل مختلف خواب راباکمکEEG کشف کردند.درسال 1950،Aserinskey و Kleitman، حرکات سریع چشم راکشف کردند وبه دنبال آن  Rechtschofferو Kales تکنیک Scoring  مراحل خواب را در انسان شرح دادند.باگذشت زمان ضمن بهبود روش ها،نسبت به ثبت دیگرعلایم ها و نشانه ها نیز اقدام شد.به گونه ای که امروزه بررسی اختلالات خواب حین شب که به عنوان پلی سومنوگرافی  (PSG) شناخته میشود،مشتمل بر انجام EMG ،EEG،EOG،ECG، فلومتری ، سنجش حرکات سینه و شکم ،سنجش وضعیت بدن حین خواب، سنجش میزان اشباع خون شریانی ودرصورت لزوم سنجش PCO2 و ثبت ویدیویی وضعیت و حرکات حین خواب طی مدت 6-8 ساعت خواب شبانه فرد است.

خواب NREM

بااستفاده ازاین تجهیزات، پزشک می تواند اکثراتفاقات مهم حین خواب را ثبت کرده، وبراساس استانداردهای تعییین شده، تشخیص دهد که فرد دچارچه اختلالی است.دراین روش بیمارحداقل یک شب در آزمایشگاه خواب بستری می شود.قبل ازانجام تست،فرد آموزش های لازم راخواهد دید، درواقع ،بیمار می آموزد که قبل ازانجام PSG چه اقداماتی را نباید انجام دهد وچه آمادگی هایی راباید کسب کند تا نتایج آزمایش وی به واقعیت نزدیکتر گردد.

نتایج این بررسی هادر رایانه ای ضبط میشود وسپس مورد ارزیابی قرار میگیرد.کل زمان این ارزیابی به واحدهای 30ثانیه ای تقسیم میشود، که اصطلاحا به هر 3ثانیه یک ایپاک میگویند.بدین طریق تمام اطلاعات ثبت شده درهر 30 ثانیه روی صفحه رایانه به نمایش درمی آید ومورد بررسی و تشخیص قرارمیگیرد.در واقع، درهر ایپاک باید مرحله ی خواب فرد تشخیص داده شود و مشخص شود چه اتفاقاتی دراین مدت 30 ثانیه درخواب فرد رخ داده است.

آیا وقفه تنفسی رخ داده است؟ آیا اندام ها حرکتی کرده اند؟آیا تغییری دروضعیت تنفسی فرد بروز کرده است؟ آیا این اتفاقات باعث بیداری بسیار کوتاه در مغز شده است؟ آیا ریتمی خاص درضربان قلب دیده میشود؟ آیا در اشباع اکسیژن خون شریانی تغیری مشاهده میشود؟ آیا این اتفاقات تقدم و تاخری نسبت بهم داشته اند و آیا رابطه علت معلولی نسبت به هم دارند؟سپس ایپاک بعدی به طور مشابه بررسی میشود،و نهایتا مجموع اطلاعات و نتایج حاصل از بررسی کلیه ایپاک ها ،توسط نرم افزار ویژه ای مورد جمع بندی و تجریه و تحلیل نهایی قرارمیگیرد و نتایج به طور موجز ارائه می شود.

یکی ازمهم ترین نتایج این بررسی تعیین مراحل خواب درفرد وتفاوت های آن بافرد طبیعی است. مراحل خواب انسان هموژن نیست وکلا ازدو مرحله کاملا متفاوت، چه به لحاظ رفتاری وچه ازلحاظ فیزیولوژیکی ،یعنی خواب NREM وخواب REM، تشکیل یافته است.

مراحل خواب NREM

خواب  NREMخود دارای چهارمرحله است که به اختصار به خصوصیات هرمرحله اشاره میکنیم:

مرحله ی اول خواب:این مرحله بامشاهده امواج EEG باولتاژ کم وفرکانس های مختلط(2-7سیکل) مشخص میشود.دریک خواب شبانه معمولا این مرحله ازخواب،کوتاه مدت است وبسته به سن افراد کمتراز 5-10درصداز خواب را به خود اختصاص میدهد.

مشاهده امواج 12-14 سیکل درثانیه باطول مدت کمتراز 0.5 ثانیه میتواند نشان دهنده ی نزدیکتر شدن به مرحله دوم خواب باشد وبرای اطمینان ازدرستی تشخیص بایدبه حرکات چشم نیز توجه داشت.دراین مرحله معمولاحرکات چشم آهسته وچرخشی است ،ویکی ازروش های افتراق از حالت بیداری ومرحله REM خواب عدم وجود حرکات سریع چشم است.

مرحله دوم خواب:این مرحله،باحضور دوک خواب وکمپلکس K،و نبودن امواج آهسته با دامنه ی بالا مشخص میشود.دوک خواب امواجی بافرکانس 12-14سیکل درثانیه است که حداقل 0.5ثانیه طول میکشند.کمپلس K امواجی است که درEEG مشهودبوده وبایک موج تیزومنفی شروع میشود، وبالافاصله باموچ مثبت دنبال میشود وحداقل 0.5 ثانیه طول میکشد.

مرحله سه وچهار:امواج دلتا مهم ترین خصوصیت این دومرحله ازخواب است.درصورتی که امواج دلتا دریک ایپاک بین 20تا50درصد از EEGرااشغال کند،مرحله سوم خواب؛واگر بیش از 50درصدرا به خود اختصاص دهد، مرحله ی چهارخواب خواهد بود.

خواب REM

دراین مرحله امواج EEG باولتاژ پایین وفرکانس های مختلط دیده میشود که همراه آنها حرکات سریع چشم راهم شاهد خواهیم بود.توجه به امواج EMG نیزدرتشخیص REM بسیارارزشمند و تعیین کننده است.البته تعیین زمان شروع این مرحله ازخواب و خاتمه ی آن،خصوصا درزمانی که دربین آن بیداری بسیار کوتاه ویا دوک خواب ویا کمپلکس K مشاهده میگردد،مسایلی است که درتشخیص دقیق مراحل خواب ازاهمیت بالاو پیچیدگی خاصی برخوردار است، واهمیت توجه و دقت درتشخیص این مراحل راگوشزد میکند.

پس ازبررسی وتعیین مراحل خواب،بررسی وتشخیص اتفاقاتی که حین خواب رخ داده مورد توجه قرار میگیرند.یکی ازنکات مهم،بررسی بیداری های مختصرحین خواب است وعلت بروز آن،از نکات بسیارمهم خواهد بود.توجه به تغییرات تنفسی ،تغییردر امواج EMG، ECGمیتواند به این تشخیص کمک کند.

تغییردر وضعیت تنفسی نیزباید به طورخاص  مستقل مورد توجه قرارگیرد.تعیین بروز آپنه یاوقفه کامل تنفسی،و هیپوپنه یاوقفه نسبی تنفسی ازاصلی ترین اقدامات تشخیصی است.همچنین، باتعیین نوع حرکات قفسه ی سینه وشکم، نوع این وقفه ها نیز تعیین میشود.این وقفه ها میتوانند به دنبال انسداد راه های هویی فوقانی رخ دهند،یا به علل مشکلات سیستم مرکزی کنترل تنفسی یا ترکیبی ازآن ها بروزکنند.

بررسی EMG،نه تنها درتعیین مرحله REM خواب اهمیت دارد،بلکه در تعیین علل بروز بیداری های مختصرحین خواب نیزنقش تعیین کننده ای دارد.بروز تغییرات ناگهانی درامواج EMG ،ناشی از حرکات غیرارادی اندام ها،میتواند درتشخیص سندروم حرکات دوره ای اندام (PLMS)نقش تعیین کننده ای داشته باشد.همراهی این حرکات بابروز بیداری های مختصرحین خواب میتواند پزشک رادر تشخیص علت علایم فرد،از جمله خواب آلودگی طی روز، راهنمایی کند.

روش های تکمیلی تشخیص اختلالات خواب

علاوه برپلی سومنوگرافی شبانه برای تشخیص انواع اختلالات خواب،و اثرات وعوارض آنها،روش های تشخیصی دیگری نیزابداع شده اند که به پزشک کمک میکنند تابه تشخیصی دقیقتر دست یابد. ازمهم ترین این روش هاآزمون چندگانه نهفتگی خواب (MSLT) و آزمون تداوم بیدارمانی(MWT) است.

آزمون چندگانه ی نهفتگی خواب

درآزمون چندگانه ی نهفتگی خواب بیمار بین 4تا5 باربه فاصله ی 2ساعت مورد بررسی قرار میگیرد.تکنیسین فردرادر شرایط مساعدی برای خوابیدن قرار میدهد و باکمک PSG(با الکترود های محدودتر) تعداد دفعاتی که فرد به خواب رفته و مدتی که به طورمتوسط خواب وی طول کشیده تا فردبه خواب برود سنجیده میشود.همچنین،تعیین میشود که آیا خواب فرد به مرحله REM نیز رسیده است یانه.

بدین ترتیب،با دقت میتوان میزان خواب آلودگی حین روز فردرا سنجید.این روش همچنین یکی ازروش های بسیار ارزشمند برای تشخیص نارکولپسی است.

آزمون تداوم بیدارمانی

آزمون تداوم بیدارمانی نسبتا مشابه MSLT انجام میشود،ولی دراین بررسی فرد تلاش میکندتا بیدار بماند ودر نتیجه میزان توانایی فرد در بیدارماندن سنجیده میشود.این بررسی ،به خصوص برای تعیین توانایی فرد برای انجام فعالیت های شغلی که بیدار ماندن وهوشیاری در آن نقش مهی دارد، ارزش بسیار دارد.

مشاغلی همچون خلبانی،کنترل پرواز،رانندگی،مسوولان کنترل علایم هشداردهنده و.. درصورتی که نتوانند درزمان فعالت شغلی خودبیدار بمانند،مسلما زمینه های بروز حوادث جبران ناپذیری را فراهم می آورند.این روش میتواند کمک شایانی به پیش گیری از بروز این گونه سوانح کند.

                                        ***       گردآوری و تایپینگ توسط شرکت بنیان طب جراح       ***

  • منبع: کتاب خلاصه سخنرانیهای اولین سمینار آموزشی اختلالات و روشهای تشخیص و درمان

دکتر خسرو صادق نیت حقیقی

در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر درباره دکتر خسرو صادق نیت لطفا اینجا کلیک فرمائید.

 

لطفا جهت ورود به سایت دکتر صادق نیت کلیک فرمائید

لطفا جهت ورود به پیج اول اینستاگرام دکتر صادق نیت کلیک فرمائید.

لطفا جهت ورود به پیج دوم اینستاگرام دکتر صادق نیت  کلیک فرمائید.

سخنرانی دکتر صادق نیت در سمینار اختلالات خواب تبریز 1398
جهت مشاهده کلیک فرمائید


جهت ورود به صفحه آپارات دکتر صادق نیت کلیک فرمائید

مشاوره تخصصی رایگان : اگر چنانچه در زمینه خرید دستگاه های کمک تنفسی نیاز به مشاوره تخصصی و راهنمایی رایگان دارید، لطفا از طریق راه های ارتباطی زیر با ما در تماس باشید.
دفتر فروش:04133379934  تلفن تماس:09143137771  واتساپ: 09143137771

نیاز به مشاوره رایگان دارید؟

شرکت بنیان طب جراح ارائه دهنده انواع دستگاه های کمک تنفسی ایرانی و خارجی می‌باشد. چنانچه در مورد خرید دستگاه های کمک تنفسی نیاز به مشاوره تخصصی و راهنمایی رایگان دارید.
شماره تماس خود را برای ما ارسال بفرمایید تا همکارانمان در اسرع وقت با شما تماس بگیرند.

arkaweb
ارسال دیدگاه