مراقبت های پرستاری در نوزاد زیر تهویه مکانیکی- درس دهم قسمت دوم

ساکشن لوله تراشه

وجود لوله تراشه، تولید ترشحات را بیشتر نموده، با مختل کردن رفلکس سرفه و کارکرد مژک‌های سلول‌های پوششی مجاری تنفسی، توانایی طبیعی تخلیه ترشحات را مختل می‌کند، لذا ممکن است در بیماران با لوله تراشه، لازم باشد برای باز نگه داشتن راه‌های هوایی و برقراری اكسيژن رسانی مناسب، ساکشن ترشحات صورت بگیرد. ساکشن لوله تراشه باید به صورتی باشد که ضمن تخلیە ترشحات حداقل عوارض را برای نوزاد به دنبال داشته باشد.

اندیکاسیون‌ها

ساکشن داخل تراشه یک عمل اجباری و معمولی در مراقبت از نوزادان دارای لوله تراشه نیست، بلکه بر اساس شواهد بالینی یا پیراپزشکی نشان دهندە وجود ترشحات قابل توجه، تصمیم به ساکشن گرفته می‌شود. اندیکاسیون‌های ساکشن داخل تراشه شامل موارد زیر می‌گردد:

• وجود ترشحات قابل رؤیت در لولە تراشه
• کاهش حرکات قفسە سینه
• کاهش صداهای تنفسی در سمع
• وجود کراکل یا خشونت صدا در سمع ریه
• کاهش اكسيژن رسانی خون شریانی یا SpO2
• افزایش فشار دی اکسید کربن خون شریانی
• بی قراری، تاکی کاردی یا برادی کاردی و نوسانات فشار خون
• 
  

احتیاط‌های لازم

• ساکشن داخل تراشه یک روش کاملا استریل است و توصیه می‌شود تمام مراحل آن با رعایت این شرط صورت پذیرد. در تمامی مراحل ساکشن علائم حیاتی نوزاد و میزان اشباع اکسیژن خون شریانی پایش شود. در صورت افت میزان اشباع اکسیژن خون شریانی باید ساکشن متوقف و اکسیژن لازم برای نوزاد تأمین گردد و پس از تثبیت وضعیت نوزاد دوباره از سر گرفته شود. در حین انجام ساکشن سر بیمار در خط وسط نگه داشته شود (چرخش سر به یک سمت با افزایش فشار ورید جوگولر سبب افزایش فشار داخل مغزی می‌شود و لذا توصیه نمی گردد).
• حداقل تا 2 ساعت پس از تزریق سورفاکتانت، داخل تراشه ساکشن نشود مگر آنکه کاملا ضروری باشد.
• ساکشن ممکن است سبب تشدید مشکل در نوزادان با خونریزی ریوی شود. ساکشن فقط در صورت نیاز برای باز نگه داشتن تراشه و راه هوایی انجام می‌شود.
• برای کاهش زمان ساکشن و کم کردن عوارض، بهتر است ساکشن توسط 2 نفر انجام شود. در صورت انجام یک نفره آن، سایر همکاران حاضر در بخش برای کمک احتمالی آماده باشند. همچنین نفر دوم می‌تواند در طی انجام ساکشن با حمایت کردن فیزیکی نوزاد به تثبیت وضعیت نوزاد کمک کند. در صورتی که مادر بر بالین نوزاد حضور داشته باشد، می تواند در امر حمایت نوزاد حین انجام اقدامات مختلف درمانی از جمله ساکشن کمک کند.
• 
  

وسایل مورد نیاز

• دستگاه ساکشن که فشار آن روی 80 -100 mmHg تنظیم شده باشد.
• کاتتر با اندازه‌های F6 و F8
• دستکش استریل
• بگ خود متسع شونده
• منبع اکسیژن و بلندر
• نرمال سالین استریل و سرنگ
• 
  

مراحل انجام ساکشن

• دست‌ها را بشویید
• اندازۀ کاتتر ساکشن را متناسب با اندازە لولە تراشه انتخاب کنید (جدول 10-1)، اندازە کاتتر باید به قدری باشد که سبب انسداد کامل لوله نشود و در اطراف آن جا برای عبور هوا باشد.
• میزان فرو رفتن کاتتر به داخل لولە تراشه را مشخص کنید. این میزان به اندازە طول لولە تراشه است. اگر رابط لوله را جدا نمی‌کنید باید طول رابط (حداکثر نیم سانتی متر) را نیز به طول لوله بیفزایید. ساکشن عمیق‌تر سبب آسیب و پارگی راه‌های هوایی می‌شود و با خراشیدن لایه‌های سطحی، زمینه را برای نفوذ میکروب‌ها آماده می‌کند.
• فشار ساکشن را روی 80 – 100 mmHg تنظیم نمایید.
• دستکش استریل بپوشید و کاتتر ساکشن را از پوشش خارج کنید و در دست نگهدارید. اگر ساکشن توسط یک نفر انجام می‌شود کاتتر را با دست غالب خود نگهدارید و با دست دیگر کاتتر را به ساکشن وصل نمایید (قسمتی از کاتتر که وارد لولە تراشه می‌شود بایستی کاملا استریل نگهداشته شود).
• به میزان ضربان قلب، تعداد تنفس و اشباع اکسیژن خون شریانی دقت نمایید.
• پنج دقیقه پیش از انجام ساکشن میزان اکسیژن دریافتی بیمار را 10 تا 20% افزایش دهید (افزایش اکسیژن دریافتی پیش از انجام ساکشن، شدت هیپوکسی ناشی از ساکشن را کاهش می‌دهد). در برخی انواع ونتیالتورها یک مود مخصوص به ساکشن وجود دارد که تغییرات مورد نیاز برای افزایش کسر اکسیژن دمی پیش و در حین ساکشن و سپس کاهش خودکار آن پس از انجام ساکشن را انجام می‌دهد.
• کاتتر را به داخل لولە تراشه به اندازە لازم فرو ببرید و در حال خروج کاتتر از لولە تراشه، در حالی که کاتتر را می‌چرخانید ساکشن را انجام دهید. فشار منفی فقط در زمان خروج کاتتر اعمال می‌شود و بایستی کوتاه و حداکثر در طول مدت 5 تا 10 ثانیه انجام شود.
• بیمار را به ونتیالتور وصل نمایید و در صورت وجود ترشحات و نیاز به تکرار، دوباره پس از 20 ثانیه ساکشن را تکرار نمایید. دقت نمایید پیش از تکرار ساکشن، شرایط عمومی نوزاد پس از ساکشن اول، پایدار شده باشد. در فواصل ساکشن کاتتر را با نرمال سالین شستشو نمایید. پس از اتمام این نوبت ساکشن، کاتتر را دور انداخته از مصرف دوباره آن بپرهیزید.
• ریختن نرمال سالین پیش از ساکشن به داخل تراشه سبب افزایش ترشحات، تشدید هیپوکسی ناشی از ساکشن و سرازیر کردن میکروب‌هایی که سطح داخل لولە تراشه را کلونیزه کرده‌اند به سمت ریه می‌شود و به صورت روتین توصیه نمی‌شود (مگر در صورت وجود ترشحات غلیظ که ساکشن آنها بدون رقیق شدن ممکن نباشد). در صورت نیاز 0/2ml نرمال سالین را با سرنگ به داخل لولە تراشه بریزید و بیمار را به ونتیالتور وصل کنید و پس از انجام 5 نفس ساکشن را آغاز کنید. برخی توصیه می‌کنند از نرمال سالین فقط برای نرم کردن کاتتر استفاده کنید و هیچ وقت آن را به داخل لوله نریزید(1).
• داخل دهان و بینی را با کاتتر F8 و یا F10 ساکشن نمایید.
• ساکشن سبب کاهش حجم هوای داخل ریه و کلا پس راه‌های هوایی می‌شود، بنابراین ممکن است پس از اتمام ساکشن برای پایداری وضعیت نوزاد نیاز باشد PIP , RR و میزان اکسیژن دریافتی افزایش یابد.
• پس از پایداری وضعیت نوزاد، بتدریج تنظیمات ونتیلاتور را به میزان پیش از ساکشن برگردانید.
• در یک مرورCochrane ، استفاده از سیستم ساکشن بسته بدون نیاز به جدا کردن نوزاد از ونتیلاتور، احتمال عوارض کوتاه مدت مانند نوسانات اشباع اکسیژن و ضربان قلب را کاهش می‌دهد. اما اثرات دراز مدت آن بررسی نشده و نمی‌توان به طور قطع آن را توصیه نمود.
• پس از هر نوبت ساکشن، تا پایداری وضعیت بالینی نوزاد، پرستار بر بالین او باقی بماند.
• نوع و میزان ترشحات و پاسخ نوزاد به ساکشن، نیاز به نرمال سالین و نیاز به تغییر تنظیمات ونتیلاتور یا اکسیژن دریافتی پس از ساکشن را ثبت نمایید که در دفعات بعدی ساکشن به آن توجه شود.
• 
  

منبع: فصل دهم کتاب درسنامه مراقبت تنفسی نوزادان (نویسندگان: دکتر پریسا محققی با همکاری پزشکان و پرستاران نوزادان)