میزان تفاوت و شباهت آسیب‌های آسم و کرونا ویروس به ریه
واژه‌ی آسم یونانی و به معنی نفس نفس زدن می‌باشد که به عنوان یک بیماری التهابی رایج مزمن مجاری هوایی شناخته شده که بسیاری از افراد را گرفتار خود کرده است و دارای علائم متغییر و عود کننده، گرفتگی جریان برگشت‌پذیر هوا و اسپاسم برونش می‌باشد. نشانه‌های عمومی بیماری آسم عبارتند از خس‌خس، سرفه و تنگی نفس که به سه گانه آسم معروف است در واقع ریه‌ی فرد مبتلا به آسم دارای مسیرهای هوایی ملتهب است که عبور هوا را هنگام حمله‌ی آسم مشکل می‌کند اما کرونا ویروس‌ها به سلول‌های زنده حمله می‌کنند تا قابلیت تکثیر شدن پیدا کنند؛ درون ویروس‌ها ماده ژنتیکی وجود دارد که ویروس‌ها به کمک اطلاعات نهفته در آن تکثیر می‌شوند، پوسته پروتئینی ویروس محافظی سخت مانند یک حصار محکم بر روی ماده ژنتیکی آن ایجاد می‌کند که ویروس بتواند به راحتی بین موجودات زنده جا به جا شده و تولیدمثل کند. در این مقاله به مقایسه‌ی آسیب‌های آسم و کرونا به ریه پرداخته شده است.
تاریخچه پیدایش ویروس کرونا
کرونا ویروس (Corona Viruses) ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که در سال ۱۹۶۰ کشف شده‌اند و می‌توانند عاملی برای سرماخوردگی باشند در واقع این ویروس‌ها منجر به بروز بیماری‌هایی از خانواده سرماخوردگی در انسان و حیوانات می‌شوند. از خصوصیات شکل ظاهری آن‌ها می‌توان به زوائد تاج مانند آن بر روی سطوح دیواره ویروس‌ها اشاره کرد. برخی از کرونا ویروس‌ها، دستگاه تنفسی را مورد هدف قرار می‌دهند و برخی دیگر نیز به معده و روده حمله می‌کنند. نشانه‌های ویروس کرونا در ریه در اکثر افراد به صورت سرماخوردگی عادی و نوعی سرماخوردگی ترشح‌آور به نام پنومونیا نمایان می‌شود. در این دسته ۴ نوع کرونا ویروس کشف شده است:
- HCoV-229E
- HCoV-OC43
- HCoV-NL63 که در سال ۲۰۰۴ کشف شده است.
- HCoV-HKUI که در سال ۲۰۰۵ در هنگ‌کنگ کشف شده است.
این ۴ نوع ویروس مذکور در بزرگسالان و کودکان با حمله به سیستم تنفسی، ایجاد بیماری می‌کنند. انواع دیگری از این ویروس‌ها هستند که فرد را شدیدا بیمار می‌کنند از جمله سارس، مرس و کووید ۱۹ یا همان ویروس کرونای جدید.
منشا تمام این ویروس‌ها حیوانات بودند مثلا نخستین بار ویروس سارس در خفاش مشاهده شد و بعد در گربه‌های ولگرد نهایتا به انسان رسید. ویروس مرس هم از شتر به انسان رسید. نوع نهایی آن طبق تحقیقات پژوهشگران، مورچه‌خوار است البته جانوران دیگری هم ممکن است در شیوع نقشی داشته باشند.
ویروس کرونای جدید یا کووید ۱۹
ویروس کرونای جدید یا کووید ۱۹ در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان کشور چین کشف شد. علائم آن به این صورت بود که افراد بدون دلیل قانع کننده‌ای دچار سینه پهلو می‌شدند و هیچ واکسن و دارویی موثر نبودند بدین ترتیب نوع جدیدی از ویروس کرونا با همه گیر شدن آن میان مردم شناسایی شد. دو سوم افرادی که جزو نخستین افراد مبتلا به این ویروس جدید بودند با بازار عمده فروشان غذاهای دریایی هوانان (که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می‌رسید) ارتباط داشتند. این نوع ویروس قبل از همه‌گیری در انسان مشاهده نشده بود. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد مبتلا شدگان است.
تب، سرفه‌های خشک و گاهی مشکلات تنفسی از جمله تنگی نفس، تند نفسی و گلودرد و آبریزش بینی می‌تواند از علائم بیماری کووید ۱۹ باشد. نخستین مبتلایان این بیماری در شهر ووهان یا در بازار خوراک دریایی کار می‌کردند یا در آنجا مستقر بودند و چون این بیماری سرایتی بود از طریق انسان به انسان منتقل و همه‌گیر شد.
علائم و نشانه‌های مهم بیماری کرونا در حالت کلی
علائم بیماری کرونا با توجه به نوع آن می‌تواند به شکل سرماخوردگی معمولی تا تب، سرفه، تنگی نفس و مشکلات حاد تنفسی بروز کند. ویروس سارس فقط دستگاه تنفسی را درگیر می‌کند اما کرونا ویروس مرس علاوه بر دستگاه تنفسی سایر ارگان‌های حیاتی بدن مثل کبد و کلیه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر این بیماری تشدید پیدا کند ممکن است مشکلات گوارشی از جمله اسهال، نارسایی حاد تنفسی، اختلالات انعقادی خون و نارسایی کلیه را پدید آورد.
علائم و نشانه‌های مهم بیماری کووید ۱۹ (کرونا ویروس جدید)
آلوده شدن به کرونا ویروس جدید باعث مبتلا شدن به بیماری کووید ۱۹ می‌شود علائم این بیماری ممکن است بعد از چند روز از آلوده شدن فرد ظهور کند حتی در برخی افراد ممکن است نشانه‌های این بیماری دیرتر مشاهده شوند در واقع به طور میانگین دوره نهفتگی این بیماری ۴ روز می‌باشد. این علائم عبارتند از: تب، سرفه خشک، اختلال تنفسی، احساس خستگی و درد عضلانی، اسهال، لنفوسیتوپنی (کاهش تعداد لنفوسیت‌های در گردش خون) و کدورت یا Ground glass opacity در قفسه سینه.
نشانه‌ها و علائم مذکور کووید ۱۹ در افرادی که بیماری زمینه‌ای دیگری دارند بیشتر مشاهده می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی از جمله ذات‌الریه، تنگی نفس و یا حتی مرگ باشد در مقابل این نشانه‌ها ممکن است در برخی افراد دیده نشود یا بسیار خفیف باشند.
راه‌های انتقال ویروس کرونا
هر نوع ویروس کرونا برای انتقال و سرایت به افراد دیگر راه‌های خاص خود را دارد مثلا برخی از این ویروس‌ها مانند ویروس آنفولانزا از طریق عطسه و سرفه منتقل می‌شود. احتمال انتقال بیماری در فضای باز نبست به فضای بسته خیلی کم است به عبارت دیگر افراد وقتی در یک فضای بسته با فرد آلوده به ویروس کرونا قرار می‌گیرند احتمال مبتلا شدن بالایی دارند. هنوز به طور قطع مشخص نشده است که منشا این بیماری حیوان بوده یا از طریق سطوح آلوده به انسان سرایت کرده است.
تفاوت آسیب‌های آسم و کرونا به ریه
آسیب‌های آسم و کرونا به ریه متفاوت است در واقع ریه‌ی فرد مبتلا به آسم دارای مسیرهای هوایی ملتهب است که عبور هوا را هنگام حمله‌ی آسم مشکل می‌کند اما آسیبی که ویروس کرونا بر ریه وارد می‌کند شبیه موارد ابتلا به ویروس سارس و مرس است. بیماری کرونا قادر است فرد را مبتلا به ذات‌الریه (کیسه‌های هوایی ریه از آب پر می‌شود) کند لذا موجب نارسایی ریه می‌شود. این بیماری ممکن است بدون علائم یا خفیف تا شدید باشد و گاهی فرد مبتلا را می‌کشد. احتمال مرگ و یا آسیب شدید به ریه در بیمارانی که مشکل ریوی و آسم دارند ممکن است اتفاق بیافتد. واژه‌ی آسم یونانی و به معنی نفس نفس زدن می‌باشد که به عنوان یک بیماری التهابی رایج مزمن مجاری هوایی شناخته شده که بسیاری از افراد را گرفتار خود کرده است و دارای علائم متغییر و عود کننده، گرفتگی جریان برگشت‌پذیر هوا و اسپاسم برونش می‌باشد. نشانه‌های عمومی بیماری آسم عبارتند از خس‌خس، سرفه و تنگی نفس که به سه گانه آسم معروف است. آسم در دهه ۱۹۷۰ به شکل قابل توجهی گسترش یافت به طوری که در سال ۲۰۱۱، سیصد میلیون نفر در سطح جهان به این بیماری مبتلا و ۲۵۰.۰۰۰ نفر آن‌ها فوت شدند.
عامل ایجاد آسم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. که معمولا براساس الگوی علائم، پاسخ به درمان در طول زمان واسپیرومتری تشخیص داده می‌شود. طبقه‌بندی این بیماری از دیدگاه بالینی با توجه به دفعات علائم، حجم بازدمی با فشار در یک ثانیه (FEV1) و بیشینه میزان جریان بازدمی صورت می‌گیرد. همچنین عوامل ایجاد آسم می‌تواند بیرونی (آتوپیک) و درونی (غیرآتوپیک) باشد. آتوپیک در واقع به استعداد بروز واکنش‌های حساسیت نوع ۱ اشاره دارد که معمولا علائم حاد آن با کمک داروهای استنشاقی کوتاه اثر آگونیست بتا ۲ و کورتیکواستروئیدها خوراکی درمان می‌شود. در واقع در این موارد حاد کورتیکواستروئیدهای داخل وریدی، سولفات منیزیم استفاده شده و فرد بستری می‌گردد.
همان‌طور که می‌دانیم پیشگیری، بهتر از درمان است اگر فرد از عوامل محرک و حساسیت‌زاها دوری کند و با استفاده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می‌تواند از علائم بروز آن جلوگیری کند. در صورتی که اگر علائم آسم با این روش تحت کنترل درنیامد از آگونیست‌های طولانی اثر بتا (LABA) یا آنتاگونیست لکوترین را نیز می‌توان علاوه بر کورتیکواستروئیدهای استنشاقی استفاده نمود.
علائم بیماری آسم
اگر فردی به صورت مستمر خس‌خس و سرفه کند یا مکررا تنگی نفس و تنگی قفسه سینه داشته باشد احتمال آسم را دارد. ممکن است هنگام سرفه در ریه خلط تولید شود که بالا آوردن آن دشوار می‌باشد. این خلط تلفیقی از سلول‌های سفید خون معروف به ائوزینوفیل به مقدار زیاد است. این علائم معمولا هنگام خواب و صبح زود یا موقع ورزش یا در هوای سرد شدیدتر می‌شود. البته برخی افراد مبتلا ممکن است خیلی به ندرت دچار این علائم شوند و برخی دیگر نیز مکررا این علائم را به صورت آشکارا تجربه کنند.
کدام بیماری افراد مبتلا به آسم را تهدید می‌کند؟
بیماری‌هایی مانند اختلالات روانی و خلقی، ریفلاکس معده و مری، التهاب سینوس و بینی و آپنه خواب انسدادی افراد مبتلا به آسم را تهدید می‌کنند. اما هنوز اثبات نشده است که آیا بیماری آسم موجب بیماری روانی می‌شود یا مشکلات روانی منجر به آسم می‌شوند.
علت گرفتاری فرد به آسم کدامند؟
اطلاعات کاملی در مورد علت قطعی آسم هنوز در اختیار ما قرار نگرفته است و این بیماری به طور کلی در اثر ترکیب تعاملات پیچیده محیطی و ژنتیکی ایجاد می‌شود. این عوامل نقش موثری در شدت بیماری و نحوه واکنش آن به درمان دارد. اخیرا زیاد شدن افراد مبتلا به آسم به خاطر تغییر اپی ژنتیک (عوامل ارثی و نه عوامل مربوط به توالی DNA) و تغییر محیط‌‌زیست بوده است.
عوامل محیطی
عواملی که در محیط پیرامون وجود دارند و باعث ایجاد یا تشدید آسم می‌شوند عبارتند از: آلودگی هوا، آلرژی‌زاها و سایر مواد شیمیایی زیست‌محیطی. مادری که در دوران بارداری و یا حتی بعد از فارغ شدن سیگار بکشد خطر ابتلا به آسم یا بیماری مشابه آن کودکش را تهدید می‌کند همچنین آلودگی هوای ناشی از دود ماشین‌ها و یا میزان بالای ازن می‌تواند عاملی بر ایجاد یا تشدید آسم باشد. قرار گرفتن در معرض ترکیبات آلی فرار ممکن است منجر به تحریک آسم باشد.
حساسیت‌زاهای فضای داخلی که باعث فعال شدن بیماری آسم می‌شود عبارتند از گرد و غبار، سوسک، شوره بدن حیوانات و کپک. در افراد کم سن ممکن است عفونت‌های تنفسی ویروسی خطر ابتلا به آسم را بالا ببرند و در مقابل برخی ویروس‌ها هستند که این خطر را کاهش می‌دهند.
فرضیه بهداشتی
فرضیه بهداشتی نظریه‌ای است که تلاش می‌کند علت افزایش آسم به خاطر قرار گرفتن کمتر افراد در معرض باکتری و ویروس‌های غیرعفونی در دوران کودکی را توضیح دهد. این مسئله که باعث می‌شود تا کودک کمتر در معرض باکتری و ویروس غیرعفونی قرار گیرد به خاطر افزایش سطح نظافت و اندازه خانواده در جوامع مدرن است. شواهد پشتیبان فرضیه بهداشتی عبارتند از میزان پایین‌تر آسم در مزارع و خانواده‌هایی که حیوانات خانگی دارند.
استفاده از آنتی‌بیوتیک در بدو زندگی یا زایمان به روش سزارین با ایجاد آسم می‌تواند ارتباط داشته باشد. در زایمان طبیعی نوزاد به علت عبور از مجرای زایمان و دریافت کلونی‌های باکتریایی سالمی کمتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرد لذا می‌توان گفت ارتباطی بین آسم و میزان رفاه وجود دارد.
عوامل ژنتیکی
عوامل درونی که می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد یکی از فاکتورهای خطرآفرین آسم به شمار می‌رود چون ژن‌های زیادی در آن دخالت دارند. اگر یکی از افرادی که دوقلوی همسان هستند دچار آسم شود به احتمال یک چهارم فرد دوم هم در آینده به آسم مبتلا خواهد شد. کشف ژن آسم در برخی افراد و انجام تحقیقاتی در راستای ارتباط ژنتیکی نشان داد که اکثر این ژن‌ها به سیستم‌ایمنی یا کاهش التهاب مربوط هستند و این ژن‌ها نتایج یکسانی را نشان نمی‌دادند.
برخی از این عوامل ژنتیکی آسم فقط در صورتی تحریک می‌شوند که فرد در معرض شرایط محیطی خاصی قرار گیرد مثلا یک پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی در ناحیه CD14 در صورت قرار گرفتن در معرض اندوتوکسین (یک محصول باکتریایی) چنین وضعی خواهد داشت. قرار گرفتن در معرض اندوتوکسین می‌تواند در منابع محیطی مختلفی از جمله دودسیگار، سگ و مزارع رخ دهد. ژنتیک فرد و میزان قرار گرفتن در معرض اندوتوکسین می‌تواند عاملی برای تعیین خطر ابتلا به آسم باشد.
تخریب ریه توسط کرونا ویروس
ویروس کرونا تقریبا به اندازه‌ی ویروس سارس و مرس ریه‌ی فرد مبتلا را مورد هدف قرار می‌دهد. این ویروس فرد گرفتار را می‌تواند دچار ذات‌الریه (پر شدن کیسه‌های هوایی ریه از آب) کند که نهایتا منجر به نارسایی ریه می‌شود. علائم بیماری کرونا می‌تواند مخفی، خفیف و یا شدید باشد و حتی ممکن است باعث مرگ وی شود لذا تاثیر کرونا بر ریه‌ی افراد متفاوت است:
- مشکل تنفسی در برخی افراد خفیف است.
- برخی افراد مبتلا دچار ذات‌الریه می‌شوند اما به زندگی‌شان ادامه می‌دهند.
- تخریب ریه توسط کرونا ویروس در برخی افراد شدید است.
عوارض ویروس کرونا در افرادی که به بیماری سندرم زجر تنفسی، عفونت، تروما و سپسیس (نوعی عفونت است که معمولا خون را گرفتار می‌کند) مبتلا هستند شدیدتر است. آسیب رساندن به ریه در این بیماری بدین شکل می‌باشد که مایعات از طریق عروق خونی کوچک وارد ریه شده و باعث تجمع آب در کیسه‌های هوایی ریه می‌شود لذا انتقال اکسیژن از کیسه‌های هوایی به ریه و دیگر اندام‌های بدن به سختی صورت می‌گیرد.
اخیرا تحقیقاتی بر روی ۱۳۸ نفر از افراد مبتلا به ویروس کرونا که در بیمارستان بستری شده بودند انجام دادند این افراد بعد از ۵ روز از بروز عوارض، به سختی نفس می‌کشیدند که با گذشت ۳ روز دیگر میزان آن گسترش یافت. متاسفانه درمان خاصی در این مورد وجود ندارد بلکه سیستم ایمنی بیمار باید با این بیماری مقابله کند در این شرایط بیمار نیاز به مراقبت و حمایت دارد لذا از اکسیژن مکمل و دستگاه تنفسی جهت رساندن اکسیژن بیشتر به خون استفاده می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت ویروس کرونا آسیب جبران ناپذیری به ریه و سیستم ایمنی بدن وارد می‌کند حتی در صورت بهبودی بیمار، آسیبی که به بافت ریه وارد شده تا اخر عمر با وی باقی خواهد ماند. یکی از این عارضه‌های احتمالی، تنگی نفس است.
فرآیند تخریب ریه توسط ویروس کرونا در چند مرحله انجام می‌شود؟
بیماری کرونا از دید سازمان بهداشت جهانی به سه مرحله تقسیم می‌شود که همه‌ی بیماران، تمام این مراحل را تجربه نمی‌کنند:
- تکثیر ویروس: کرونا ویروس وقتی وارد بدن می‌شود ابتدا سلول‌های ریه را مورد حمله قرار می‌دهد. این سلو‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروهی مخاط تولید می‌کنند و گروهی دیگر مژه‌دار هستند. کار مخاط حفاظت از بافت ریه در برابر عوامل بیماری‌زاست و همچنین موجب خشک نشدن ریه هنگام تنفس می‌شود. سلول‌های مژده‌دار که در پیرامون سلول‌های مخاطی هستند ریه را از آلودگی‌ها و ویروس‌ها پاک می‌کند. اعتقاد بر این است که ویروس کرونا هم مانند ویروس سارس سلول‌های مژه‌دار ریه را از بین می‌برد لذا مسیر هوایی بیمار پر از مایعات و ذرات آلوده می‌شود که می‌تواند عامل خفگی وی باشد.
- واکنش بیش از حد سیستم ایمنی: بدن بیمار به منظور مقابله با بیماری کرونا و ترمیم بافت ریه، سلول‌های ایمنی قابل ملاحظه‌ای را وارد ریه می‌کند. در برخی مواقع سیستم ایمنی به جای کمک به بهبودی بیمار، وضعیت وی را با بستن راه هوایی و حمله به بافت‌های سالم بدتر می‌کند که نهایتا موجب حادتر شدن ذات‌الریه می‌شود.
- تخریب ریوی: با ادامه آسیب ریوی ممکن است فرد دچار نارسایی ریوی شود و ویروس‌ها مانند بیماری سارس می‌توانند به ریه حالت لانه‌ی زنبوری بدهند.
آیا ویروس تنفسی می‌تواند سایر اندام بدن بیمار را مورد هدف قرار دهد؟
برخی از ویروس‌های تنفسی می‌توانند سایر اندام‌های بدن بیمار را مورد هدف قرار دهند و به راحتی به هر نوع سلولی نفوذ کنند. وقتی ویروس وارد بدن و سلول می‌شود به دنبال گیرنده برای نشستن می‌گردد و به محض پیدا کردن این گیرنده، به آن حمله می‌کند.
تاثیر مخرب ویروس کرونا بر روی معده و روده
عوارض بیماری کرونا در برخی افراد می‌تواند متفاوت باشد و این عوارض ممکن است با حالت تهوع و اسهال بروز کند. مشکلات ریوی در مقایسه با این علائم شیوع بیشتری دارند. ویروس از طریق ریه و روده راحت‌تر وارد بدن می‌شود. گزارشات اثبات کرده که تست مدفوع برخی افراد برای بیماری کرونا ویروس، مثبت بوده است. اما نمی‌توان به طور قطعی گفت که ویروس از طریق مدفوع منتقل می‌شود یا نه.
تاثیر مخرب ویروس کرونا بر روی قلب و رگ‌های خونی
تجربه نشان داده ویروس کرونا بر روی قلب و رگ‌های خونی می‌تواند تاثیرگذار باشد لذا می‌تواند ضربان قلب را تحت‌تاثیر قرار داده و باعث بی‌نظمی این ضربان، نرسیدن خون کافی به بافت‌ها و پایین آمدن فشار خون شود که بیمار نیازمند کنترل بیشتر می‌باشد. اما نمی‌توان به طور قطعی گفت که ویروس کرونا به طور مستقیم قلب و رگ‌های خونی را مورد هدف قرار می‌دهد.
شباهت کووید-۱۹ به ترکیبی از عفونت‌های حاد تنفسی ویروسی
آثار مخرب بیماری کووید-۱۹ شباهت زیادی به ترکیبی از عفونت‌های حاد تنفسی ویروسی (به طور خاص سندرم حاد سارس و ایدز) دارد چون هم ریه و هم سیستم‌ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فیبروز ریوی به حالتی گفته می‌شود که توسط سلول‌های دفاعی تشکیل می‌شود و اشاره به بافت زخمی در ریه‌ها دارد که در تنفس آزاد مشکل ایجاد می‌کند. دانشمندان دانشگاه ووهان طی تحقیقاتی دریافتند که ظهور تغییرات بینابینی حاکی از پیشرفت فیبروز است.
نتیجه‌گیری
در صورت ابتلا فرد به کرونا ویروس میزان فعالیت سیستم‌ایمنی بدن وی کاهش یافته و همچنین با آسیب زدن به بافت‌ها باعث ایجاد خسارت جبران ناپذیر و حتی مرگ در فرد مبتلا می‌شود. غلبه بر ویروس کرونا توسط بدن بیمار با میزان مقاومت سیستم‌ایمنی بدن وی رابطه‌ی مستقیم دارد بدین صورت که اگر فرد مبتلا دارای سیستم ایمنی قوی باشد به احتمال زیاد این بیماری را شکست می‌دهد همچنین پیشگیری از بیماری کرونا به این شکل می‌باشد که فرد با رعایت نکات بهداشتی، شستشوی مکرر دست‌ها، تماس ندادن دست آلوده به چشم و دهان، استفاده از ماسک استاندارد می‌تواند از بیماری کووید ۱۹ در امان باشد.
