خواب و بیماری های نورولوژیک دکتر محمدرضا قینی ( متخصص بیماری های مغز و اعصاب)

خواب و بیماری های نورولوژیک

دکتر محمدرضا قینی (متخصص بیماری های مغز و اعصاب) خواب و بیماری های نورولوژیک

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

امروزه به خوبی روشن شده است که پدیده ی خواب و بیداری وابسته به ساختمان عصبی است. که در ساقه ی مغز و هیپوتالاموس قرار گرفته اند. بنابراین، بیماری های عصبی که کاردکرد این ساختمان ها را تغییر دهند، اختلال خواب و بیداری ایجاد می کنند. این مساله به حدی بارز است که اختلالات خواب از علایم اساسی بیماری های عصبی مختلف به شمار می رود که پاتوژنر آن ها دراین ساختمان است.

گرچه ارتباط آناتومیک بعضی بیماری های عصبی و خواب منطقی به نظر می رسد، ولی همیشه بعضی عوامل دیگر مثل اضطراب ناشی ازبیماری و مصرف دارو را نیز در ایجاد اختلال خواب باید درنظر داشت. دراین سخنرانی اختلالات خواب دربیماری های مختلف عصبی،به طور خلاصه گفته میشود.

بیماری های عروقی:

پس از سکته مغزی،کاهش زودرس مرحله ی ۲ خواب نشانه ی پیش آگهی بد است.سکته های مغزی درمسیر شریان مغزی میانی باعث افزایس خواب NREM و کاهش REM می شود و در سکته های سمت راست این پدیده شدیدتر است.

دربیماران سکته ی مغزی وقفه تنفسی انسدادی شیوع بالایی دارد. هنوز مشخص نیست که وقفه تنفسی انسدادی عارضه ی سکته است یا زمینه ساز بروز آن. در ایسکمی دوطرفه یا سمت چپ تالاموس بی خوابی گزارش شده است ولی سکته های پارامدیان تالاموس اغلب پرخوابی ایجاد میکنند. از تظاهرات جالب حملات نارکولپسی به عنوان تظاهر TIA درگردش خون ورتبروبازیلز است که با درمان با آسپرین بهبود یافته است.خطر بروز سکته های مغزی ریتم روزانه دارد.

کمترین احتمال درعصر وجود دارد وبیشترین احتمال درصبح،به خصوص ساعت ۱۰-۸صبح و۳۰ دقیقه ی اول بعد بیدارشدن است.خرخراز عوامل زمینه سازسکته های مغزی است.

بیماری های دژنراتیو:

بیماری پارکینسون:

خواب این بیماران اغلب قطعه قطعه و مملو از رویا دیدن است. هرچه طول دوره ی بیماری بیشتر می شود،اختلالات خواب در این بیماران شایعتر میشود. اختلالات رفتاری مرحله ی  REM گاه سالها پیش از بروزبیماری دراین بیماران دیده میشود. رویاهای بیماران،به خصوص آنان که  DOPA میگیرند بسیار روشن و واضح است.

آلزهایمر: 

دربیماری آلزهایمر تغییرات خواب در ارتباط با افزایش سن تشدید می شود، تداوم خواب از دست میرود،مراحل ۳،۴و REMخواب کاهش میابد و تمایل به خواب در دو وعده (بعدازظهر و شب) ایجاد میشود.

باافزایش دمانس اختلالات خواب نیز اضافه میشود.بعضی ازاختلالات خواب در آلزهایمر در ارتباط بااختلال فعالیت کولیننرژیک است.

تومورهای مغزی:

تومورهای بطن سوم،هیپوتالاموس وساقه ی هیپوفیز ممکن است ایجاد نارکولپسی کنند.تومورهای مدولا میتوانند وقفه ی تنفسی مرکزی ایجاد کنند.

ضربه های مغزی:

کاهش خواب REM و NREM بعد از ضایعات تروماتیک ساقه ی مغز گزارش شده است. ضایعات پل مغزی ممکن است خواب  REMرا به طور کامل حذف کند.ضایعات دو طرفه ی تالاموس ایجاد بی خوابی میکنند.بروز نارکولپسی پس ازتروما نیز گزارش شده است.

مولتپیل اسکلروزیس:

درمواردی از MS نارکولپسی گزارش شده است.

عفونت ها:

ازنظر تاریخی انسفالیت ون اکونمو ازاولین مواردی بوده است که تظاهرات خواب عمده ای داشته است. دراین نوع اسفالیت بی خوابی و خواب زیاد هردو دیده می شود. ون اکونمو متوجه شد که در صورتی که ضایعه درقسمت قدامی-فوقانی دیواره ی بطن سه باشد،بی خوابی ایجاد میشود ولی ضایعه ی خلفی-تحتانی خواب آلودگی می دهد.

فرم برلبرپولیومیلیت وقفه ی تنفسی در خواب میدهد.درافراد HIV مثبت افزایش بیدارشدن درفاز I وکاهش خواب  REMمشاهده می شود. بیماری بیخوابی کشنده ی فامیلیال ازبیماری های ناشی از پریون است.این بیماری درسن ۳۰تا۶۰سالگی بروز میکند ودرکمتراز سه سال بیمارفوت می شود. اولین علامت این بیماری بی خوابی است، فعالیت اتونوم افزایش میابد وبیمار تعریق شدید،تاکی کاردی وافزایش درجه ی حرارت وفشارخون پیدا میکند.ضایعات محدود به هسته های anteroventral و dorsomedial تالاموس است.

اپی لپسی:

بین اپی لپسی و اختلالات خواب ارتباطی دوجانبه وجود دارد. بعضی انواع تشنج درخواب اتفاق می افتد و دربیماران اپی لپتیک اختلالات خواب مختلفی وجود دارد.از طرف دیگر،داروهای ضد صرع برخواب اثردارند.خواب آلودگی دربیماران اپی لپتیک شایع است که تاحدی به داروهای ضد صرع نسبت داده میشود.

وقفه ی تنفسی خواب دربیماران اپی لپتیک بسیار شایع است.تشخیص وقفه ی تنفسی بسیار مهم است، چون درمان آن کنترل تشنج رابهبود می بخشد. از انواع تشنج که درخواب اتفاق می افتند، تشنج لوب فرونتال بیش ازهمه مشکل تشخیصی ایجاد می کند.

تظاهر بالینی این تشنج به شکل بیدارشدن ناگهانی،فعالیت حرکتی غیرعادی،اختلال تنفسی،رفتارهای خشونت آمیز درخواب و بی اختیاری ادرار درخواب است.

این تظاهرات باعث می شود که بیمار اغلب به اشتباه به عنوان وقفه ی تنفسی درخواب یا اختلالات رفتاری حین خواب تشخیص داده شود.درصورت تشخیص درست،تشنج لوب فرونتال اغلب به خوبی با دارو کنترل می شود.درمجموع اختلالات خواب دربیماری های نورولوژیک شایع است،ولی متاسفانه اغلب مورد توجه کافی قرار نمی گیرند.درحالی که درمان بیماری خواب اغلب باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار شده و گاه حتی بسیاری از شکایات عصبی دیگر بیمار را نیز کاهش می دهد.

                                        ***       گردآوری و تایپینگ توسط شرکت بنیان طب جراح   ***

• منبع: کتاب خلاصه سخنرانیهای اولین سمینار آموزشی اختلالات و روشهای تشخیص و درمان

درباره دکتر محمدرضا قینی

استادیار بیماری های مغز و اعصاب، دانشگاه علوم پزشکی تهران | مدیر گروه نورولوژی، دانشگاه علوم پزشکی تهران

آقای دکتر محمدرضا قینی در سال ۱۳۴۲ در شهرستان یزد متولد شده و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان در سال ۱۳۶۰ دیپلم خود را اخذ نموده و در سال ۱۳۶۲ وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شدند و در سال ۱۳۶۸ فارغ التحصیل شده و دوره رزیدنتی خویش را در رشته نورولوژی شروع و در سال ۱۳۷۴ به اتمام رسانید که پس از آن به مدت سه سال به عنوان استادیار در دانشکده پزشکی بندر عباس خدمت کرده و از سال ۱۳۷۷ نیز به عنوان هیئت علمی و استادیار گروه اعصاب داخلی (نورولوژی) دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش اعصاب داخلی بیمارستان سینا به خدمت مشغول می باشند . ایشان علاوه بر زبان فارسی به زبان انگلیسی نیز مسلط می باشند.

تهران، منطقه ۶ ، محله بهجت آباد ، ولی عصر ، نرسیده به خیابان بهشتی (عباس آباد)، خ. عبادی، پ. ۲۰، واحد ۱۰

لطفا جهت ایمیل به دکتر محمدرضا قینی کلیک فرمائید

لطفا جهت ورود به پیج اینستاگرام دکتر محمدرضا قینی کلیک فرمائید.