اختلالات خواب و فعالیت های شغلی (دکتر خسرو صادق نیت حقیقی )

تولید محتوای آرکاوب 1211 بازدید 02 / 12 / 1398 آموزش, اختلالات خواب, اختلالات خواب و روش های تشخیص درمان, کتاب, مقالات

اختلالات خواب و فعالیت های شغلی

دکتر خسرو صادق نیت حقیقی ( متخصص طب کار، فلوشیپ اختلالات خواب )

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

تاثیرات خواب:

خواب از ضروریات حیات است. دریک مطالعه درحیوانات، بی خوابی منجر به مرگ آنان شد. برخلاف تصور بسیاری که خواب را یک پروسه ی غیرفعال می دانند، خواب یک مرحله کاملا فعال و پیچیده از دوران زندگی است که هرگونه اختلال درآن می تواند اثرات شگرفی برزمان بیداری فرد بگذارد.

ازمهم ترین رخدادهای فیزیولوژیک بدن حین خواب، تغییراتی است که درامواج مغزی، حرکات چشم وتون عضلات رخ میدهد و این تغییرات اساس تعیین مراحل مختلف خواب راتشکیل می دهد.

امروزه با به کارگیری تجهیزات وفناوری جدید (پلی سومنوگرافی) این مراحل ثبت شده و براساس معیارهای استاندارد شده مورد ارزیابی قرار می گیرد، و با اتکا به استانداردهای موجود میتوان مشکلات حین خواب فرد را با دقت تشخیص داد و درصدد درمان برآمد.

آمار اختلالات خواب در جهان:

بررسی ها درکشورهای مختلف حکایت از ابتلای بیش از ۱۰ درصد افراد جامعه به انواع اختلالات خواب دارد. که افزایش سن و فعالیت دربرخی از مشاغل میتواند شیوع ابتلا را تا۷۰ درصد و حتی بیشتر افزایش دهد. همان طور که فعالیت ها و اتفاقات طی روز می تواند اثرات واضحی برخواب شبانه ی فرد بگذارد، اختلالات خواب فرد نیز میتواند تاثیر زیادی بر بیداری و کارایی فرد داشته باشد. لذا شناخت دقیق و به موقع اختلالات خواب نه تنها موجبات درمان را فراهم می آورد، بلکه می تواند از عواقب و خطرات بعضاً فاجعه آمیز و غیرقابل جبران نیز پیشگیری کند.

حوادث تاثیر گرفته از اختلالات خواب:

یکی از مهم ترین این عوارض و اثرات، افزایش بروز سوانح وحوادث، فجایع بشری، همچون حوادث اتمی چرنوبیل و three mile island،حادثه ی بوپال هند و انفجار فضاپیمای چلنجر و… مشخص ساخت که تمامی این وقایع ناشی از ابتلا به اختلالات خواب کارشناسان شاغل در بخش های حساس مراکز فوق بوده است.

تاثیر اختلالات خواب در قدرت تمرکز:

مطالعه ای که درسال ۱۹۹۷ توسط N.S.F صورت گرفت، نشان داد که ۶۶ درصد افراد مبتلا در موقعیت های پراسترس توان کمتری برای مدیریت این شرایط داشته و ۵۵ درصد از آنان عملا نتوانستند مشکلات شغلی شان را به درستی حل و فصل کنند و ۴۸ درصد از آنان در اخذ تصمیمات صحیح و به موقع ناتوان بودند. ۶۰درصد ازاین افراد قدرت تمرکز و۵۷ درصد ازاین افراد آموزش پذیری کمتری داشتند و در ایجاد ارتباط با همکاران شان دچار مشکل می شدند.

خسارات مستقیم و غیر مستقیم اختلالات خواب:

مطالعات نشان داده اند که اختلالات خواب همه ساله ۱۶میلیارد دلار در اقتصاد کشورآمریکا هزینه تحمیل می کند واین خسارات به طور غیر مستقیم تا ۱۰۰میلیارد دلار برآورد می شود.این هزینه ها شامل هزینه های مستقیم و غیرمستقیم می شود.

هزینه های مستقیم را می توان شامل ویزیت پزشک و هزینه های درمان این اختلالات ازجمله درمان دارویی دانست.به علاوه، تهیه تجهیزات ویژه همچون CPAP و هزینه های جنبی آن، انجام اعمال جراحی برراه های تنفسی نیز ازجمله دیگر اقدامات درمانی مستقیم مبتلایان به اختلالات خواب خواهد بود. هزینه های غیرمستقیم را می توان از دو جنبه بیشتر مورد نظر قرارداد:

اول،هزینه هایی است که فرد مبتلا به اختلالات خواب به علت افزایش احتمالی بروز و شیوع بیماری های دیگر جسمی وروانی(همچون بیماری های قلبی-عروقی،اعصاب و روان و..) بردوش جامعه خواهد گذاشت.

دوم، هزینه هایی است که فرد مبتلا به بیماری های خواب به دنبال کاهش کارایی، افزایش احتمالی بروز سوانح و حوادث شغلی،و تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم آن،برخود و جامعه تحمیل خواهد کرد.در این رابطه باید هزینه های ازکارافتادگی،ازدست دادن کارگران ماهر و تکنیسین های مجرب و هزینه های جای گزین آن ها را نیز افزود.

با این ترتیب، توجه به این جنبه از سلامتی، خصوصا درجوامع در حال توسعه، می تواند نقش بسزایی در افزایش زمینه های رشد و توسعه ی کشور، و همچنین حفظ و ارتقای سطح سلامت جامعه داشته باشد.

مدیران صنایع و موسسات، خصوصا مراکز بزرگ و حساس که بروز حادثه در آن ها می تواند اثرات زیان بار بزرگی به همراه داشته باشد،و مشاغل ویژه ای که استفاده از حداکثر توانایی،به ویژه در زمینه های تصمیم گیری وتصمیم سازی درآن ها ازجایگاه خاصی برخورداراست، ضرورتا باید به تشخیص و درمان اختلالات خواب در افراد زیر مجموعه خود اهتمام جدی بورزند و در همین رابطه پیش گیری از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود،به گونه ای که دربسیاری از کشورها شرایط احراز یک شغل و حتی کسب اجازه برای فعالیت درآن منوط به بررسی های ویژه از نظر وجود اختلالات خواب درفرد است.

از مهم ترین این مشاغل میتوان به خلبانان و رانندگان وسایل نقلیه ی سنگین و تکنیسین های کنترل تجهیزات حساس اشاره کرد.

تاثیرات اختلالات خواب بر رانندگی:

علی رغم این توجهات، مطالعات متعدد درکشورهایی که کسب مجوز رانندگی منوط به تایید سلامت، ازجمله ازنظر اختلالات خواب است،نشان داده است که بروز تصادفات رانندگی ناشی از اختلالات خواب با تصادفات ناشی از الکل (به عنوان یکی از مهم ترین علل تصادفات) برابری می کند و فقط در کشور آمریکا سالانه بیش از ۲۰۰.۰۰۰ تصادف به علت اختلال خواب در رانندگی رخ میدهد.

توجه به این موضوع درایران، وقتی اهمیت دو چندان پیدا می کند که به آمار مرگ و میر کشور نگاهی دوباره بیفکنیم.

مرگ ومیر ناشی از سوانح و تصادفات درکشور دومین علت مرگ و میر بعد ازمرگ ناشی از بیماری های قلب و عروق بوده،و با نگاهی دوباره به این آمار و توجه به سن این افراد درمیابیم که، با درنظر گرفتن سن وسال، عمر ازدست رفته مهم ترین علت مرگ و میر در کشور همانا تصادفات رانندگی است.

این درحالی است که دراین تصادفات فعال ترین افراد شاغل جامعه یافوت میشوند یا دچار ازکار افتادگی شده؛و نه تنها دیگر نمیتوانند به جامعه خدمت کنند،بلکه برای ادامه ی حیات آنان جامعه موظف به هزینه کردهای بسیار میشود، چرا که ابتلا به اختلالات خواب در آنان میتواند موجب کاهش تمرکز،اختلال و ناتوانی درتصمیم گیری،کاهش قدرت اخذ تصمیمات حیاتی،خصوصا در لحظات بحرانی شود و نتایج فاجعه آمیز به بار آورد.

دربسیاری ازاین مشاغل،فعالیت درساعات غیرمعمول شبانه روز و کار به صورت نوبت کاری وخصوصا شب کاری یک ضرورت شغلی است.از آنجه که بیش از۶۰درصد افراد نوبت کار به اختلالات خواب دچار می شوند،این مشاغل از این جهت نیز بیشتر ازدیگران نیازمند توجهات خاصی از لحاظ بررسی های مربوط به اختلالات خواب هستند.به علاوه،افراد نوبت کار بیشتراز دیگر افراد مستعد اختلال درتمرکز،کاهش کارایی ودقت،افزایش بروز اختلالات خلقی،بیماری های قلبی- عروقی و گوارشی نیز هستند.

با توجه به اثرات اختلالات خواب برمیزان کارایی شاغلان،سلامت جسمی وروانی آنان،این موضوع باید ازدو جنبه مورد نظر قرارگیرد:

۱-شاغلانی که احتمالا به نوعی از انواع اختلالات خواب مبتلا هستند.

۲-افرادی که به علت خصوصیات شغلی خود،ازجمله نوبت کاری،پرواز درعرض جغرافیایی زمین و …،در معرض ابتلا به اختلال خواب هستند.

دررابطه با گروه ۱،توصیه می شود که تمامی افراد،خوصصا افرادی که در معرض خطر ابتلای بیشتری قرار دارند. و همچنین افرادی که حساسیت شغلی بالایی دارند،هنگام معاینه ی بدو استخدام و دوره ای مورد ارزیابی ویژه ی اختلالات خواب قرار گیرند.

امروزه میتوان افراد مشکوک به اختلالات خواب را بابهره گیری از آزمایشگاه خواب و به کارگیری روش های نوین تشخیص اختلالات خواب ازجمله پلی سومنوگرافی، MLST،MWT مورد ارزیابی قرار دارد، و به تشخیص دقیق علت و شدت اختلال وی پی برد.

بدین ترتیب،می توان عوارض ناشی ازاختلالات خواب پیشگیری کرد؛ و ضمن حفظ سلامت جسمی و روانی افراد،امکان ارائه حداکثر خدمت را برای شاغلان فراهم آورد.